miejsce pamięci w byłym niemieckim nazistowskim
obozie koncentracyjnym i zagłady gross-rosen w rogoźnicy
praca dyplomowa
promotor _ dr inż. arch. michał ankiersztajn
2021
I miejsce _ 58. edycja konkursu o doroczną nagrodę SARP
im. zbyszka zawistowskiego „dyplom roku”
sarp.pl
architektura.murator.pl
I miejsce _ world's best graduation projects ever created UnIATA '22
uni.xyz
finał _ doroczna polsko-niemiecka nagroda Integracyjna BDA – SARP 2022
sarp.p
shortlisted and exhibition _ eumies awards. young talent 2023
18th international architecture exhibition of la biennale di venezia
ytaa.miesbcn.com
publikacje
architektura murator _ grudzień 2022
architektura & biznes _ marzec 2023
eumies awards young talent 2023 publication _ luty 2024
Na początku pojawiło się pytanie: czy pamięć o czarnych kartach w historii świata jest w stanie uchronić nas przed podobnymi zdarzeniami w przyszłości? Znanym twierdzeniem wspominanym przez historyków są słowa George'a Santayany:
„Kto nie pamięta historii skazany jest na jej ponowne przeżycie.”
Mając na uwadze różnorodne konteksty, a także obraz współczesnej rzeczywistości możemy dostrzec jak wciąż nie doceniamy takiego spojrzenia jako społeczeństwo. Sytuacja, która pojawiła się obecnie na świecie przywołuje kontekst wojny, braku poszanowania życia jednostki, a także zwraca uwagę na to, jak ważnym staje się zachowanie wciąż żywego obrazu minionych wydarzeń. Dlatego tak ważne jest pielęgnowanie miejsc, które są ich świadkami.
Projekt stanowi próbę odpowiedzi na zanikanie pamięci skupiając się na obszarze po byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Gross-Rosen w miejscowości Rogoźnica. Teren, w wyniku wielu procesów wyniszczających występującą tam tkankę historyczną, stał się miejscem o marginalnym znaczeniu i wymagającym szczególnej uwagi. Znaczna część śladów od okresu jego funkcjonowania została zatarta, a z biegiem czasu dokonują się tam kolejne przemiany. Powstało więc pytanie: jak postąpić z zastaną przestrzenią tak, by stanowiła ona adekwatne miejsce pamięci i służyła zarówno poszanowaniu tego, co już minęło, jak i osobom odwiedzającym ją współcześnie?
Projekt stał się odpowiedzią na poszukiwanie relacji pomiędzy pamięcią o minionych wydarzeniach oraz przestrzeniami, będącymi ich świadkami. Skupiając się na wzajemnym oddziaływaniu tych dwóch pojęć podjęto próby wniknięcia w istotę miejsc martyrologicznych. Wzmagający się pęd życia, konsumpcjonizm, przebodźcowanie, a także obniżenie społecznej wrażliwości prowadziły do jasnego wniosku, że fizyczny kontakt z przestrzenią staje się koniecznością, ponieważ zdolność do przyjmowania trudnych doświadczeń wymaga stworzenia odpowiedniego środowiska. Ważnym zatem jest przekazanie pamięci jako czegoś, co można przeżywać, w oderwaniu od tego do czego jesteśmy przyzwyczajeni.
Chęć odtworzenia adekwatnego obcowania z pamięcią, w kontekście wydarzeń jakie miały miejsce podczas II wojny światowej, skierowała pracę badawczą w stronę doświadczeń emocjonalnych odbiorców. Wysunięty został wniosek, że część przeżywanych emocji w miejscach martyrologicznych pokrywa się z tymi, które odbierane są w szeroko rozumianych przestrzeniach architektonicznych. Celem nadrzędnym, a jednocześnie ideą projektu stała się stymulacja tych emocji, przy użyciu różnych narzędzi. Wykorzystanie współczesnych materiałów oraz form pozwoliło na ingerencję w miejscach już mocno przetworzonych tak, by nie odtwarzać historycznej przestrzeni, a poprawić odczucie unikatowej aury miejsca. Unikając działań rekonstrukcyjnych skupiono się na wydobyciu nienamacalnego i niefizycznego przekazu.
Główną osią projektu jest postawienie odbiorcy w centrum i skupienie się na jego osobistym, wewnętrznym przeżywaniu. Jego fizyczna jak i wewnętrzna droga prowadzą do tworzenia intymnego dialogu z otaczającą przestrzenią. Prostota i surowość zastosowanych materiałów pozwalają bez przeszkód odczytać i zrozumieć zastosowane zabiegi przestrzenne, jednocześnie ułatwiają odróżnienie elementów dodanych od tych, o charakterze historycznym. Środki wyrazu ograniczają się do różnorodnych zabiegów przestrzennych, krajobrazowych oraz obiektów architektonicznych, tj. budynku muzeum oraz mauzoleum.
Emocje wywołane poruszaniem się w projektowanej przestrzeni skupiają się m. in. wokół odczucia skali, ciężaru, faktury a także natężenia światła. Kontrast, sprzeczność oraz zachwianie znanych archetypów i proporcji prowadzą do wytrącenia poza oswojone rozumienie rzeczywistości i wyjścia z bezpiecznej strefy komfortu. Każdy z elementów projektowych wynika bezpośrednio z przyjętego schematu odtwarzania emocji. Tak m. in. poczucie zaburzonej skali i asymetrii przyczyniają się do wzrastania lęku towarzyszącego podczas zbliżania się do bramy obozowej. Przeplatanie się tych zabiegów tworzy spójną drogę przejścia przez teren poobozowy. Ingerencja w rzeczywistą tkankę, przy użyciu przestrzeni wyobrażonej jako narzędzia projektowego, pozwoliło by odbiorca w osobistym przeżyciu obcowania z tą przestrzenią uzupełnił ją własnymi treściami. Miejsce dostosowane specjalnie do „doświadczania pamięci” staje się tym samym wynikiem poszukiwań relacji między przestrzenia a pamięcią.
przestrzeń pamięci - pamięć przestrzeni
